فن شناسی، آسیب شناسی و ارائه طرح حفظ و مرمت نقش برجسته رنگ آمیزی شده قاجاری در طاق بستان

در این رساله به فن شناسی، آسیب شناسی و ارائه طرح حفظ و مرمت تنها نقش برجسته صخره ای رنگ آمیزی شده برجای مانده از دوره قاجاری در طاق بستان، پرداخته شده است. این نقش مربوط به زمان حکمرانی محمدعلی میرزا دولتشاه فرزند فتحعلی شاه در کرمانشاه و حکومت شخص فتحعلی شاه بر ایران می باشد. مطالعاتی که در مورد نقوش برجسته دوره قاجار صورت گرفته، مربوط به j.p. luft و عباس رضایی نیا که به معرفی این نقوش پرداخته، علی اکبر وحدتی که علل احیای سنن باستانی و به ویژه نقش برجسته تراشی در دوره قاجار را مورد بررسی قرار داده و سولماز حاجی علیلو که تاثیر پذیری هنر نقش برجسته تراشی دوره قاجار از هنر ساسانی را در بررسی خود مورد ارزیابی قرار داده است. در این مطالعات به بررسی عوامل اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و در برخی موارد جنبه های هنری نقوش حک شده بر روی صخره در دوره قاجار پرداخته شده است. بررسی فنی نقوش و رنگ های اجرا شده هر چند اندک در این دوره به دلایلی مورد بی مهری قرار گرفته و منابعی در این حوزه در دست نیست. تکنیک رنگ آمیزی بر روی آثار مشابه در محدوده ایران کنونی، در سنگ نگاره های اشکفت آهوی بستک، مورد مطالعه قرار گرفته، بستر آن را سنگ آهک و رنگ قرمز نقش را ترکیب سیلیکات وآهن تشخیص داده اند. در مورد شناسایی رنگ بر روی نقوش برجسته صخره ای در ایران مطالعاتی توسط l.stodulski و همکارانش بر روی آثار پاسارگاد و پرسپولیس صورت گرفته که تنها به شناسایی رنگ های این آثار پرداخته شده است. در خارج از ایران مطالعات گسترده تری در جهت شناسایی رنگ، آسیب نگاری، آسیب شناسی و اقدامات مرمتی انجام گرفته که دامنه ای از این بررسی ها به اختصار در فهرست منابع این رساله ارائه شده است. در راستای تکمیل پژوهش های مرتبط پیشین و هم چنین برای دستیابی به نتایجی مکمل و جدید، در این نوشتار به جای تکرار مطالب و موارد بررسی شده، به تحلیل داده های اکتسابی موجود بسنده شده است. با پیشینه مذکور، نتایج مطالعات صورت گرفته برای شناسایی رنگ ها و بست استفاده شده در این اثر با روش های آزمایشگاهی و دستگاهی، حاکی از این است که تکنیک رنگ آمیزی این اثر رنگ و روغن بوده و از ورق طلا برای اجرای رنگ طلایی در قسمت های مختلف آن استفاده شده و به دلایل متعددی این اثر، دچار آسیب گردیده است که روش های حفاظتی و مرمتی سال های پیش، راه حلی طولانی مدت برای آثار درون طاق و از جمله اثر قاجاری نبوده است. ارائه راه کاری صحیح نیازمند مطالعات گسترده ای در این زمینه می باشد.